Xod evleri genelde 2 katlıdır. Alt kat kullanım olarak 2 bölümden oluşur. Ahır ve oturma alanı. Ahırın, evin bir bölümü olarak tasarlanmasının muhtemelen pratik nedenleri vardır. Bitişik duvarlar ve gerektiğinde küçük ara pencere vasıtasıyla soğuk zamanlarda oturma alanlarının ısınmasını kolaylaştırılması düşünülmüştür. Aynı zamanda da yabani hayvanların saldırılarına karşı daha kolayca müdahale edebilme imkanı sağlamaktadır. Alt kattaki oturma alanı tek oda ve evi inşa edenin maddi durumuna veya ihtiyacına göre çok odalı olabilir. Ayrıca evin bitişiğinde alçak, üstü kapalı ve belki biraz daha eğreti ama etrafı tümüyle kapalı olmayan bir dış mutfak, tandır bölümü yapılır. Bu ek bölüm yörede ‘sadoğar’ olarak adlandırılır.

 

Alt kat mümkün olduğunca sağlam bir temele oturtulup duvarlar taştan örülür. Böylelikle üst kat için sağlam bir dayanak oluşturulur. Taş duvarların bir başka tercih nedeni de ısıyı yalıtmasıdır. Kışın kolay soğumayacağı gibi yazın da büyük ölçüde daha serin kalabilir.

Alt kattaki oda çok yönlü olarak tasarlanır ve kullanılır. Yemek pişirilecek ocağın yanlarında duvara gömülmüş dolaplar ve odanın bir yanında genellikle bir peyke[1] yapılarak oturma alanı sağlanır.

Bütün ailenin oturduğu, özellikle kışları yemek yapılan, geceleri uyunan çok amaçlı bir mekan olan alt kattaki oda/mutfak bir evin merkezi niteliğindedir.

Üst katın dış duvarları değişik biçimlerde olabilir. Xod’da en yaygın olarak çakatura[2] kullanılır. Aynı katta bulunan ambar ise kalın ve sağlam tahtalarla inşa edilir ve özellikle zararlı hayvanların girmesini engellemek için eşik yaklaşık 30-40 cm kadar yüksek tutulur. Ayrıca ambar dışında üst katta 1-2 oda ve genişçe çardak bulunur. Çardağın açık bir bölümünde dışa doğru 2 veya 3 tarafı peykeyle çevrilmiş bir koşki[3] olur. Bazı evlerde ise dışa doğru böyle bir bölme yapılmayıp çardağın bir tarafı bu amaçla kullanılır.[4] Evin bitişiğinde veya yakınında genellikle harman, onun yanında da merek[5] yer alır.

Çatılar bedevra[6] ile kaplanır. Böyle kaplanmış çatıya da ‘xardama’ adı verilir.

Tuvalet bazı evlerde evin bir köşesinde ayrı bir kulübe olarak yapılır. Bazı evlerde de yerine göre biraz daha uzak ancak eve ait olan bir yere kurulur.

Üst katın dış duvarları değişik biçimlerde olabilir. Xod’da en yaygın olarak çakatura  kullanılır. Aynı katta bulunan ambar ise kalın ve sağlam tahtalarla inşa edilir ve özellikle zararlı hayvanların girmesini engellemek için eşik yaklaşık 30-40 cm kadar yüksek tutulur. Ayrıca ambar dışında üst katta 1-2 oda ve genişçe çardak bulunur. Çardağın açık bir bölümünde dışa doğru 2 veya 3 tarafı peykeyle çevrilmiş bir koşki  olur. Bazı evlerde ise dışa doğru böyle bir bölme yapılmayıp çardağın bir tarafı bu amaçla kullanılır.  Evin bitişiğinde veya yakınında genellikle harman, onun yanında da merek  yer alır.

Çatılar bedevra  ile kaplanır. Böyle kaplanmış çatıya da ‘xardama’ adı verilir.

Tuvalet bazı evlerde evin bir köşesinde ayrı bir kulübe olarak yapılır. Bazı evlerde de yerine göre biraz daha uzak ancak eve ait olan bir yere kurulur.

Evin başka bir yanında ise kış haricinde hayvanların tutulduğu ağıl bulunur. Yabani hayvanlardan dolayı ağıllar mezralarda geceleri pek kullanılmaz. Yayladaki gibi nöbet tutulmayınca yabani hayvan saldırabilir. Onun için ağıllar sadece gündüzleri, etrafta insanlar bulunduğu zaman ve gözetimde tutulduğunda kullanılır. Kış geceleri kurtların ahıra bile girdikleri ve büyük zararlar verdikleri epey sık karşılaşılan bir durumdur.

Mimariyle bir bağlantısı olmamasına karşın genellikle evlerin yakında bulunan bir düzenekten söz etmek yerinde olur.

Geceleri yabani hayvanları uzak tutmak için geliştirilmiş gürültü çıkaran ‘gopana’ adlı bir düzenek bulunmaktadır. Gopana, (aşağıdaki fotoğraflarda da anlaşılacağı gibi) bir tarafı tokmak, öteki tarafı küçük bir tekne biçiminde yapılır. Dengesi ona göre ayarlandığından, tekne su ile dolup ağırlıktan terse tartınca dolan su boşalır ve öteki ucundaki tokmak hızla yerdeki kalın kalasa iner.

Bu işleyiş birkaç dakikada bir tekrarlanır ve büyük ölçüde, ayı, kurt ve domuz gibi yabani hayvanların evlere yaklaşmasını engeller.

Tilkilerin ise çoğu zaman bu gürültüye alışıp çekinmeden avlarına yaklaştıkları bilinmektedir.

Gopananın yöreye nasıl geldiğine ilişkin bir bilgi yok. Yöreden birinin icat etmiş olabileceği gibi, belki de işgal döneminde Ruslardan öğrenilmiştir. Ancak bu konuda da bir bilgi söz konusu değil.