Xod, Artvin’in 55 km güneyinde uzun bir vadiden akan Xod Deresinin 2 yanında dizilmiş küçük yerleşim yerlerinden/mahallelerden oluşan, geçmişi Antik Çağ dönemine uzanan 2 ayrı köydür. İdari olarak ayrı tutulmasına rağmen her bakımdan iç içedir ve birbirinden ayrılmaz bir geçmişe sahiptir.
Uydudan Xod ve Çevresi (© Go)
Kuzeyinde Artvin’in Xezor (şimdiki adı Hızarlı) ve Bakt (şimdiki adı Dikmenli), güneyinde Yusufeli’nin Oğdar (şimdiki adı Günyayla), kuzeydoğusunda Ardanuç’un Vartxel (şimdiki adı Meşeköy) ve biraz ilerisinde Saxre (şimdiki adı Ovacık), güneydoğusunda Olur’un Salaçur (şimdiki adı Kekikli) köyleri, güneybatı ve güneyinde de Çoruh Nehri/Vadisi bulunmaktadır.
(Artık) eski Xod köprüsünün olduğu yerin denizden yüksekliği 420 metredir. Şariķan’dan yukarıya doğru yaklaşık %5 veya yerine göre %7 eğimli bir yol bulunmaktadır. İlk yerleşim yeri Uskut 650 m, Aşağı Xod (Merkez) 820 m, Çatax 850 m, Ķanćigil (Cabiyet) 900 m. Yukarı Xod (Merkez) 885 m, Meydan 885 m, Axalet 1110 m, Van 1310 m, Xozabir 1450 m, Ţanzagara 1600 m, Carţiyet 1650 m, Saraloţ 1760 m, Þeţnos 2230 m, Soğuxponğar 2380 m ve Xod’un en yüksek yeri Xezor Öküz Yatağı olarak bilinen alanın 150-200 metre daha yukarısındaki tepe ise 3050 metredir. Bu tepeden Ardanuç merkez dahil o vadi üzerindeki hemen her yer görünmektedir.
Carţiyet, 1650 m (© SK)
Doruk, 3050 m (© NÇ)
Karadeniz Bölgesi sınırları içinde yer almasına karşın Karadeniz iklimiyle benzerliği yoktur. Daha çok karasal iklime yakındır. Bu anlamda yazları sıcak ve kurak kışları soğuk ve yağışlıdır. Ancak Xod’u klasik anlamda bu iklim tanımında açıklamak da yeterli değildir. Örneğin aynı karasal iklim kuşağındaki ova veya bir plato üzerine yerleşmiş olan Kars veya Erzurum’la benzerliği sınırlıdır. Xod’un coğrafi yapısı böylesi kara iklimleriyle kıyaslanamaz. Göle Ovasının ve Erzurum’un rakımı en düşük ve en yüksek yeri muhtemelen 100 metreden öte bir farka sahip değilken, Xod’un alt sınırı (Uskut) ile en yüksek bölümü (Evliya) arasında yaklaşık 2200 metrelik bir fark vardır. Burada sözü edilen yerlerin arasındaki mesafe belki kuş uçumu 5 km kadardır. Bu da eğimin derecesini anlatmaya yeter. Onun için yerine göre Evliya çevresine yağan 2-3 metre kar, Uskut veya alt taraflarında 30 cm ile sınırlı kalabilir. Zaten Uskut’tan birkaç km Çoruh yönünde Xod’a ait zeytinlikler bulunmaktadır. Karasal iklimde zeytin yetişmediğine göre bu durum, Xod’a ilişkin açıklayıcı bilgi olabilir. Ayrıca yazları Xod Deresi kısmen azalır ama genel itibariyle Xod’un herhangi bir yerinde su sıkıntısı çekilmez.
Yakınlarındaki birçok yerleşim yerinde de iyi bilindiği gibi, bu eğimli ve çok yönlü özelliğinden dolayı Xod’da birkaç mevsimin meyvesi aynı günde dalından koparılarak yenebilir. Örneğin Xod’un alt kesimlerinde incir yetiştiğinde Saraloţ’ta dalından kiraz toplamak mümkün olabilmektedir. Bu kadar dar bir mekanda bu denli çeşitliliğin bulunması herhalde Xod’a özgü bir ayrıcalıktır.
Yakınlarındaki birçok yerleşim yerinde de iyi bilindiği gibi, bu eğimli ve çok yönlü özelliğinden dolayı Xod’da birkaç mevsimin meyvesi aynı günde dalından koparılarak yenebilir. Örneğin Xod’un alt kesimlerinde incir yetiştiğinde Saraloţ’ta dalından kiraz toplamak mümkün olabilmektedir. Bu kadar dar bir mekanda bu denli çeşitliliğin bulunması herhalde Xod’a özgü bir ayrıcalıktır.